Afgelopen maandag kwam dan eindelijk het bericht wat ik al jaren verwachtte en evenzoveel jaren voor vreesde. Matti Nÿkanen is overleden.

Matti Nÿkanen was dé schansspringer van de jaren ’80 die al wereldkampioen werd op z’n 18^e (1982), olympisch medaille winnaar op z’n 20^e (1984), keizer van de Olympische Spelen op z’n 24^e (1988), uitgepierd op z’n 27^e (1991) met 46 wereldbekerzeges achter zijn naam.

De Fin had de reputatie van een moeilijk figuur die deed wat hij wilde en die geen strobreed in de weg werd gelegd. Waarom zou iedereen ook? Hij was tenslotte de onbetwiste megaster in Finland.

Nÿkanens beste periode

Ik kan het me nog goed herinneren: een late winteravond of een nog latere winternacht in 1988, kijkend naar de Spelen in Calgary waar de Fin iedereen zijn wil oplegde. Hij won op de kleine schans, op de grote schans en met het Finse team haalde hij ook het goud binnen. Volgens mij won hij zelfs alle 6 de manches, wat betekende dat Nÿkanen dat jaar letterlijk ongeslagen was. En dat was nog nooit iemand gelukt. En ook in de jaren daarna zou niemand dat lukken….

Maar meer nog dan de Spelen van Calgary is het Nieuwjaarsspringen van Garmisch in 1989 mij bijgebleven. De geruchten gingen toen al dat Nÿkanen aan de sukkel was gegaan maar blijkbaar wist hij zich nog één keer op te peppen. Die 1^e manche in Garmisch en hij sprong een schansrecord! De blik van de nog bovenstaande Dieter Thoma, leider in de stand om de wereldbeker en de grote favoriet, sprak boekdelen: het “Oh shit” was van zijn gezicht af te lezen.

Garmisch 1989 bleek het laatste grote kunstje van Nÿkanen. Met stalen zenuwen sprong hij bij de 2^e manche het stadion in waar inmiddels een dikke mist lag. Beneden bleek de Fin de winst te hebben veiliggesteld.

De grote val

In de jaren daarna kreeg Matti Nÿkanen te kampen met blessures en speelde gebrek aan motivatie  hem ook parten. In 1991 trok hij de conclusie dat het beter was om te stoppen.

Helaas bleek in de tweede 27 jaar van zijn leven dat hij tijdens zijn sportcarrière nooit de juiste begeleiding had gehad om een normaal leven te kunnen leiden. Hij wist domweg niet hoe dat moest. Dat was dan ook de verklaring dat de bucketlist van stomme dingen bijna, zo niet helemaal, door Nÿkanen werd afgevinkt. “Was de ellende maar beperkt gebleven tot die laatste twee seizoen uit zijn carrière” dacht ik wel eens, maar altijd als je dacht dat Nÿkanen nu wel de bodem van het bestaan had gevonden bleek het weer erger te kunnen. Van mislukte zanger tot stripper, van diefstal tot gevangenisstraf voor poging tot moord, de gifbeker leek bodemloos.

“Maar als hij nuchter was kon hij een heel fijn persoon zijn” aldus Toni Nieminen, een andere Finse schansspringer die op jonge leeftijd grootse successen kon vieren maar daarna ook diep wegzakte. Het was Nÿkanen die Nieminen uit de duisternis wist te trekken en hem de weg kon wijzen naar een normaal bestaan. Waarom hij dat wel kon voor een ander en niet voor zichzelf zal altijd wel een raadsel blijven.

Aan het einde van de tunnel

Verleden jaar kreeg Nÿkanen te horen dat hij diabeet was. Het motiveerde ‘m blijkbaar om een poging te wagen zijn leven de juiste richting op te duwen. Hij sprak zelfs over deelname aan de Veteranencup voor schansspringers.

Maandag wilde Nieminen Nÿkanen bellen om deel te nemen aan een wedstrijd in Calgary. Om aandacht te vragen voor de dreigende sloop van de Olympische schansen. De keizer die terug zou keren naar zijn rijk. Toni kreeg helaas geen gehoor…..

Waaraan hij is overleden is niet bekend gemaakt. Het zal ongetwijfeld te maken hebben gehad met zijn ongezonde levensstijl.

Jonge talenten zijn kwetsbaar

Waarom dit relaas over een van de grootste schansspringers op een Formule 1 website? Misschien omdat de schrijver enorm kan genieten van schansspringen maar ook omdat hij terug moest denken aan het moment dat bekend werd dat Max Verstappen met 17 jaar zou debuteren in de Formule 1

De wereld had al heel veel jonge sporters tot grote hoogtes zien stijgen alvorens ze de dieptes in stortten. Nieminen, Nÿkanen, maar bijvoorbeeld ook Jennifer Capriati, de toptennisster

En dan is de Formule 1 wereld nog veel meer een slangenkuil dan het tennis of het schansspringen, waar menig toptalent af ging door de zijdeur. Ik vroeg me in 2014 echt af of het wel zo’n goed idee was om Max te laten debuteren.

Mijn vrees bleek ongegrond. Max had gelukkig wel die basis van een normaal leven meegekregen. Werd terechtgewezen waar nodig door pa en ma en zijn team en bleek ook van zichzelf heel nuchter te zijn. Geen gekke twitterberichten of gênante foto’s op Instagram

Max zal nog jaren aan de top staan. Die vlucht zal mooi zijn en tot grote hoogtes komen. Maar op een gegeven moment leidt de vlucht tot een landing maar dat zal een zachte en gecontroleerde landing worden. Dit in tegenstelling tot de Finse keizer van de schans, die als een adelaar naar boven schoot, prachtig door de lucht zweefde, het publiek ademloos liet genieten, maar uiteindelijk met een jammerlijke crash het leven verliet….

Matti, rust zacht, we zullen je nog lang herinneren ….